שוין פון לאַנג קומט אויס שווער אָנצוקומען צו די אייגנטלעכע טעקסטן פון לידער און שירים געשאַפענע פון דעם אַמאָל שטאַרק באַליבטן יידישן "פאָלקספּאָעט" – מיכל גאָרדאָן (1890-1823). זיינע לידער האָט ער, צום ערשטן מאָל אין אַ באַזונדער ביכל, אָפּגעדרוקט אַנאָנימערהייט,היינו ניט אָנגעבנדיק דעם מחברס נאָמען. אין 1869 אין זשיטאָמיר. שפּעטער אין דער גרויסער איינזאַמלונג פון זיינע לידער האָט ער דערקלערט אין איינעם פון די שפעטערע שירים: מיינע לידער זענען אויף דער וועלט, / אַרויס אַזוי ווי קאָנטרעבאַנד, / מיין נאָמען איז אויף זיי ניט געשטעלט, / כ'האָב מורא געהאַט פאַרן חסידס האַנט.י
 |
די פּאָרטרעטן פון יידישע און העברעאישע שריפשטעלער און פאָעטןאין דעם צווייטן באַנד פון מרדכי ספּעקטאָר'ס "הויז פריינד" (וואַרשע, 1889)י |
אַצינד קאָן מען דעם גאַנצן טעקסט פון זיין בוך לידער, שירי מ. גאָרדאָן – יודישע ליעדער פון מיכל גאָרדאָן, וואַרשע 1889, ארויסבאַקומען אָט־אָ־דאָ־אָ:. (עס פאַרדריסט אוודאי וואָס דאָס איכות פון דעם פּי־די־עף איז ניט אַזאַ פיינס און לאָמיר האָפן אַז בקרוב וועט זיך איינגעבן צו באַקומען און אַרויסשטעלן דאָס ביכל אין אַ בעסערער קוואַליטעט.) י
אַ גאַנץ פיינע קריטישע אָפּהאַנדלונג וועגן מיכל גאָרדאָנס לעבן און שאַפן האָט מחבר געווען און
אָפּגעדרוקט אין די ייוואָ בלעטער דער דערציער און פאָרשער יצחק כאַרלאַש פון דרום אַפריקע. און עס איז ממש כדאי מיט דער דאָזיקער אַרבעט זיך צו באַקענען. מע מעג זי, אגב, אַרויסבאַקומען און איבערלייענען.
אַ טייל לידער זיינען געוואָרן ברייט פאַרשפּרייט ביים פאָלק, ווערנדיק למעשה "פאָלקסלידער". אפשר די סאַמע באַקאַנטע צווישן זיי זענען "די באָרד" און "די משקה". וועגן דעם ערשטן ליד איז פאַראַן אַן אויסגעצייכנטע שטודיע פון דער אומפאַרגעסלעכער פאָרשערין און קענערן פון יידישער פּאָעזיע און פאָלקלאָר – חנה מלאָטעק ע"ה. עס הייסט: "אַ גילגול פון מיכל גאָרדאָנס 'די באָרד'".
די, וואָס קאָנען לייענען העברעאיש, מעגן זיך באַקענען מיט דער אויסערגעוויינלעך צעצווייגטער און פּרטימדיקער אויספאָרשונג פון מיכל גאָרדאָנס ליד "די משקה" סיי אינעם יידישן אָריגינאַל סיי אין דער איבערזעצונג אויף עבריתּ ביי פּראָפ' דוד אסף אין זיין שטאַרק געלונגענעם און אינטערעסאַנטן בלאָג זשורנאַל "עונג שבת".
וועגן מיכל גאָרדאָנס אַנדערע לידער, וואָס דאָס פאָלק פלעג זיי שטאָרק ליב געקראָגן און זיי ווייטער פאָלקלאָריזירן, פאַרוואנדלענדיק זיי אַזוי־אַרום אין "עכטע" פאָלקסלידער, איז כדאי אַריינצוקוקן אין דעם בפירוש אויסגעצייכנטן בלאָג, "דאָס יידישע ליד פון דער וואָך", וועלכער עס איז געשאַפן געוואָרן ווערט אָנגעפירט פון דעם באַקאַנטן פאָרשער פון יידישן פאָלקלאָר, פאָלקסליטעראַטור און עטנאָמוזיקאָלאָגיע – ד"ר איציק גאָטעסמאַן.
די ראַמען פון אונדזער "אַהיים"־פּראָיעקט האָט זיך אונדז מיט מזל איינגעגעבן צו פאַרשרייבן צוויי וואַריאַנטן פון דעם באַקאַנטן ליד "דאָס חסידל", וואָס איז געבויט אויף מיכל גאָרדאָנס אָריגינעל ליד "מיין תשובה" (אויך איציק גאָטעסמאַן רעדט אַרום דאָס ליד). איינס האָבן מיר אַרויסבאַקומען פון אַדאָלף שמאַיאָוויטש אין בודאַפּעשט (אַ געבוירענעם אין גרויס־קאָפּאַניע) און נאָך איינס פון מלכה סנוק ע"ה אין כוסט (אַ געבוירענער אין קאָלאָטשעוו) ביידע, הייסט עס אָפּשטאַמיקע פון די קאַרפּאַטן היפּשלעך ווייט פון מיכל גאָרדאָנס היימישער ליטע.
No comments:
Post a Comment